Kroplówka dla psa Woda jest bardzo ważnym składnikiem każdego organizmu. Człowiek składa się w 70% z wody, podobnie zwierzęta domowe – szacuje się, że około 60% ciała dorosłego psa składa się z wody. O tym jak ważne jest odpowiednie nawadnianie pupila przekonał się każdy opiekun psa i kota chorującego na przykład na przewlekłą niewydolność nerek albo odwodnionego w czasie upałów. Uważa się, że płynoterapia powinna być także zastosowana przy większości interwencji chirurgicznych, ponieważ usprawnia metabolizowanie i wydalanie leków, używanych do znieczuleń. Wskazania do płynoterapii to również wstrząs, spowodowany utratą krwi, skrętem żołądka, ale też ciężkie przypadki wymiotów i biegunek. W takich ekstremalnych sytuacjach, życie pupila ratuje trafnie dobrana terapia i kroplówka, podana w odpowiedni sposób. Odpowiednio szybkie uzupełnienie niedoborów wody w organizmie, potrafi postawić na nogi psa czy kota, nawet w bardzo ciężkim stanie. Płynoterapia ma na celu uzupełnienie wody w organizmie, leczenie zaburzeń gospodarki elektrolitowej i równowagi kwasowo – zasadowej. Główny cel płynoterapii to przywrócenie równowagi organizmu (czyli uzupełnienie jonów oraz niedoboru wody) tak szybko, jak to możliwe. Niekiedy, razem z płynoterapią podawane są preparaty stosowane do żywienia pozajelitowego, jednak dość rzadko wykorzystywane jest to w medycynie weterynaryjnej. Zapotrzebowanie na wodę i rozkład wody w organizmieRodzaje płynów stosowanych w kroplówceKrystaloidyKoloidyW jakich schorzeniach zalecana jest płynoterapia?Planowanie płynoterapiiSposoby podawania kroplówek i środki ostrożnościDożylne podawanie kroplówkiPodawanie podskórne kroplówkiKroplówka podawana doustnieMożliwe powikłania płynoterapii Zapotrzebowanie na wodę i rozkład wody w organizmie Tak jak wspomniałam, dorosłe zwierzę, składa się w 60% z wody, szczenięta i kocięta – w 80%. Ponad 60% wody budującej organizm znajduje się wewnątrz komórek ciała, 40% – poza nimi, z czego tylko 10% w naczyniach krwionośnych. Przestrzeń wewnątrz i zewnątrzkomórkową oddzielają błony komórkowe, które są przepuszczalne dla wody – przemieszcza się ona w do komórek lub z komórek, na podstawie ciśnienia osmotycznego otaczających tkanek. Przemieszczanie wody jest gwarancją homeostazy organizmu. Przed rozpoczęciem omawiania płynoterapii, należy wyliczyć dzienne zapotrzebowanie na płyny danego pacjenta, korzystając ze schematu, uwzględniającego masę ciała zwierzęcia – w uproszczeniu, im mniejsza masa ciała psa lub kota, tym stosunkowo więcej wody potrzebuje. I tak, pies ważący 1kg, powinien przyjąć 132 ml wody / kilogram masy ciała, ale taki, który waży 30 kilogramów – powinien przyjąć 48 ml wody / kilogram masy ciała. Ważne, że jest to zapotrzebowanie bytowe, które nie uwzględnia ewentualnego odwodnienia – jest to sugerowany, dzienny pobór płynów. Szacuje się, że odwodnienie na poziomie: około 5% – powoduje: nieznaczną utratę elastyczności skóry, niewielkie wysuszenie błon śluzowych; około 8% – powoduje: zauważalną utratę elastyczności skóry, zauważalne wysuszenie błon śluzowych, słabo wyczuwalne tętno w naczyniach obwodowych, nieznaczne cofnięcie gałek ocznych; około 12% – powoduje: znaczną utratę elastyczności skóry, bardzo duże wysuszenie błon śluzowych, przyspieszenie akcji serca, bardzo słabo wyczuwalne tętno w naczyniach obwodowych, osłabione ciśnienie obwodowe krwi, okresową utratę świadomości. Gdy dochodzi do utraty płynów, organizm uruchamia dwa mechanizmy – kompensacyjny (objawia się to skurczem naczyń i mobilizacją płynów z łożyska naczyń żylnych; efektem jest wzrost ciśnienia krwi, bez zwiększenia objętości płynów) oraz regulacji zwrotnej, czyli aktywacji układu renina – angiotensyna – aldosteron, czyli osi RAA. W wyniku aktywacji osi RAA dochodzi do silnej resorpcji wody w nerkach, powstający mocz jest bardzo zagęszczony. Mechanizm ten ma na celu centralizację krążenia, czyli zachowanie ukrwienia ważnych dla życia narządów, dopóki nie zostaną uruchomione inne mechanizmy wyrównawcze. Hipowolemia, czyli zmniejszona ilość płynu w obrębie naczyń krwionośnych, nie musi być związana z odwodnieniem, w klasycznym tego słowa rozumieniu. Spadek ciśnienia onkotycznego, spowodowany zaburzeniami w ilości białka całkowitego lub albumin we krwi krążącej, może spowodować „uciekanie” wody z naczyń do otaczających tkanek, na przykład do jamy brzusznej. Najczęściej objawem, który niepokoi opiekuna zwierzęcia jest powiększający się zarys powłok brzusznych i rozwijające się wodobrzusze. Pacjent nie traci fizycznie wody – nie ma biegunki ani wymiotów, nie stracił też krwi – mimo tego wymaga natychmiastowej interwencji i podania odpowiedniej ilości płynów. Uwaga, hipowolemia może współistnieć z odwodnieniem, te dwa schorzenia nie wykluczają się nawzajem. Planując płynoterapię należy pamiętać o mechanizmach kompensacji. Objętość płynów podawanych pacjentowi powinna być dokładnie wyliczona. Należy uwzględnić w tym kompensację strat płynów, wyrównanie strat elektrolitów oraz pokrycie bieżącego zapotrzebowania na wodę. Rodzaje płynów stosowanych w kroplówce Rodzaje kroplówek W przypadku płynoterapii bardzo ważny jest odpowiedni dobór płynów. Wpływ na wybór roztworu do infuzji powinien mieć stan pacjenta, wyniki badań laboratoryjnych oraz powód odwodnienia. Inny rodzaj terapii jest zalecany dla pacjentów, którzy są w stanie wstrząsu, inny dla takich, którzy mają biegunkę od kilku dni. Wybrany płyn powinien też uwzględniać poziom jonów w organizmie zwierzęcia – przed zastosowaniem płynoterapii warto wykonać jonogram, aby nie spowodować zaburzeń w równowadze elektrolitowej organizmu. Krystaloidy Krystaloidy są to wodne roztwory: soli mineralnych, soli kwasów organicznych, niskocząsteczkowych węglowodanów. Są tanie, dość łatwo dostępne. Zwykle nie powodują żadnych reakcji alergicznych. W szybki sposób uzupełniają objętość osocza, jednak na krótko – dość szybko przechodzą do przestrzeni pozanaczyniowej. Krystaloidy są podawane gdy: pacjent ma niedobory elektrolitów, które powinny być jak najszybciej uzupełnione, gdy objętość utraconego płynu jest niewielka lub planowana jest krótka terapia, gdy nie ma podejrzenia zmiany ilości białka i albumin, gdy należy zwiększyć diurezę pacjenta, przy podejrzeniu niewydolności nerek w połączeniu z kwasicą metaboliczną, gdy pacjent nie pobiera wody ani pokarmu. Koloidy Koloidy są wodnymi roztworami wielkocząsteczkowymi. Koloidami są: HES (skrobia hydroksyetylowana), roztwory żelatyny, dekstran, albuminy. Koloidy zdecydowanie dłużej pozostają w osoczu, na dłużej uzupełniają jego objętość. Koloidy są podawane wtedy, gdy: trudno jest podać wystarczającą objętość płynu, by pokryć braki w organizmie – na przykład u pacjentów po dużej utracie krwi, masywnych krwotokach, należy podnieść perfuzję tkanek i dostarczyć do nich tlen, nie jest wskazane podawanie dużych objętości płynów – na przykład u pacjentów z problemami kardiologicznymi, konieczne jest podniesienie ciśnienia onkotycznego, u pacjentów z obniżonym poziomem białka całkowitego lub albumin we krwi, jest konieczność dłuższego działania, niż w przypadku krystaloidów. Koloidy można podawać w połączeniu z krystaloidami, oczywiście modyfikując podawaną objętość. Planując płynoterapię należy też zastanowić się, do jakiej przestrzeni mają trafić płyny. Preparaty zastępcze osocza oraz większość koloidów, utrzymują się w przestrzeni wewnątrznaczyniowej. Roztwory krystaliczne, takie jak płyn Ringera z mleczanami, roztwory NaCl kierowane są do przestrzeni śródmiąższowej oraz wewnątrznaczyniowej. Roztwór glukozy umiejscawia się we wszystkich przestrzeniach: śródmiąższowej, wewnątrznaczyniowej, wewnątrzkomórkowej. W jakich schorzeniach zalecana jest płynoterapia? Kiedy podaje się kroplówki? Płynoterapia jest zalecana najczęściej, gdy dochodzi do odwodnienia organizmu. Klasycznym przykładem jest pies lub kot, który wymiotuje i ma biegunkę od kilku dni. Jak rozpoznać, czy pupil jest odwodniony? Najprostszym testem jest ocena elastyczności fałdu skóry na grzbiecie pupila – jeśli złapany na karku fałd skóry nie wraca błyskawicznie na swoje miejsce, tylko przez jakiś czas „stoi”, oznacza to, że pies lub kot jest odwodniony. W zależności od stopnia odwodnienia mogą też wystąpić inne objawy, takie jak: skąpomocz, cofnięcie gałek ocznych. Innym schorzeniem, w przebiegu którego warto zastosować płynoterapię, jest niewydolność nerek. W tym przypadku, podaż płynów musi być bardzo dokładnie zaplanowana, aby nie dopuścić do przewodnienia zwierzęcia i nie obciążyć pracy nerek. Należy koniecznie zastosować płynoterapię w przypadkach cukrzycy i przełomu nadnerczowego – dochodzi wtedy do poważnych zaburzeń w równowadze elektrolitowej oraz kwasicy metabolicznej. Płynoterapia jest bardzo istotna u pacjentów, którzy nie są w stanie przyjmować pokarmu, nie odczuwają pragnienia w trakcie upałów lub cierpią z powodu wielomoczu. Takie zwierzęta bardzo szybko się odwadniają, dochodzi też do utraty potasu. Warto podać płyny w przypadkach zabiegów chirurgicznych. Jest to ważny element opieki okołooperacyjnej, zwłaszcza, jeśli w trakcie zabiegu doszło do utraty krwi. Podanie płynów po zabiegu, lub w jego trakcie niesie wiele korzyści, oprócz wyrównania strat krwi, między innymi: wspiera funkcjonowanie systemu krwionośnego, pozwala na wyrównanie ciśnienia, zmniejsza negatywne efekty środków anestetycznych, nawadnia pacjenta. Planowanie płynoterapii Podczas podawania kroplówki należy zwracać szczególną uwagę na zachowanie zwierzęcia. Jeśli kroplówki zostały zalecone przez lekarza weterynarii, który na co dzień opiekuje się zwierzęciem, w trakcie podawania jej w domu, należy kontrolować przytomność zwierzęcia, czy nie zaczyna słaniać się na nogach, zasypiać. Warto sprawdzać błony śluzowe – czy nie robią się zbyt blade, czy są wilgotne. Bardzo istotna jest ilość i szybkość oddechów – należy przerwać płynoterapię, gdy zwierzę zaczyna szybko i niespokojnie oddychać. W warunkach szpitalnych sprawdzany jest dodatkowo czas wypełniania kapilar, ciśnienie obwodowe krwi, napięcie skóry, obecność lub brak szmerów płucnych. Regularnie kontroluje się wagę pacjenta oraz monitoruje dobową ilość produkowanego (oddawanego) moczu. Jeśli płynoterapii poddawany jest pacjent znieczulony, sprawdza się też saturację, czyli poziom wysycenia krwi obwodowej tlenem. W przypadku niestabilności któregokolwiek z wymienionych parametrów, terapia zostaje przerwana lub zmodyfikowana, aby odpowiadała bieżącym potrzebom pacjenta. Sposoby podawania kroplówek i środki ostrożności Sposoby podawania Przede wszystkim, każda terapia powinna być skonsultowana z lekarzem weterynarii. Starałam się przedstawić wyżej, że nie ma jednej, uniwersalnej kroplówki, która pomoże na każde schorzenie i sprawi, że w cudowny sposób zwierzę zostanie wyleczone ze wszystkich schorzeń. Nie można podawać płynów ot, tak sobie. Jest to terapia, która powinna być starannie zaplanowana, na podstawie stanu zdrowia zwierzęcia, wyników badań laboratoryjnych i z uwzględnieniem jego schorzeń. Pacjent w trakcie płynoterapii powinien być regularnie monitorowany, a terapia modyfikowana w zależności od zmian stanu zdrowia oraz samopoczucia pacjenta. Nie wolno podawać płynów w domu, jeśli nie zalecił tego lekarz prowadzący. Płyny można podawać dożylnie, dootrzewnowo, podskórnie i doustnie – są to cztery najpopularniejsze metody podawania. W przypadku bardzo młodych zwierząt, noworodków, istnieje możliwość doszpikowego podawania płynów, jednak wykonuje się to tylko w przychodniach lub szpitalach weterynaryjnych. Dożylne podawanie kroplówki Terapia dożylna sprawia, że największa część płynu jest wykorzystywana przez organizm zwierzęcia. Dzięki tej metodzie można dokładnie zaplanować ilość podawanych płynów. Jeśli przychodnia, w której zwierzę ma przeprowadzaną terapię ma na wyposażeniu pompę infuzyjną, można też zaplanować szybkość podaży płynu. Jest to bardzo istotne w przypadku niewydolności nerek, gdzie ważne jest podawanie płynów, ale w powolnym wlewie dożylnym. Ten sposób podawania płynów wymaga założenia wenflonu. Nie każdy pupil pozwoli go sobie założyć, nie każdy też jest cierpliwy na tyle by z wenflonem wytrzymać dwa lub więcej dni. Zwykle płynoterapię dożylną przeprowadza się w warunkach szpitalnych, tak jak wspomniałam, w przypadku tej metody ważna jest szybkość wtłaczanego do organizmu płynu. Kroplówka powinna być koniecznie ogrzana do temperatury ciała zwierzęcia, aby nie doszło do wychłodzenia organizmu. Podawanie podskórne kroplówki Podawanie podskórne kroplówki jest dużo prostsze. Może być przeprowadzone w warunkach domowych, przez wcześniej przeszkolonego w przychodni weterynaryjnej opiekuna zwierzęcia. Zaletą wyboru tej metody jest szybkość podania – nawet spora objętość płynu, może być podana pod skórę dość szybko. Najważniejszym minusem jest jednak wykorzystanie podanego w ten sposób płynu przez organizm – jest dużo mniejsze i wolniejsze, niż w przypadku podaży dożylnej, aby osiągnąć podobny efekt potrzeba większej objętości płynu. Nie powinno się stosować tej metody w przypadku wstrząsu lub potrzeby szybkiego uzupełnienia płynów. Aby podać płyn podskórnie nie trzeba zakładać wenflonu, wystarczy igła iniekcyjna i wlewnik, zamontowany do butelki z płynem infuzyjnym. Bardzo istotna jest głębokość wkłucia – zbyt płytkie wkłucie grozi podaniem kroplówki śródskórnie, za głębokie może spowodować podanie płynu domięśniowo lub dootrzewnowo. Przy prawidłowym podaniu kroplówki podskórnej, po kilku chwilach można zaobserwować formujący się pod skórą, miękki i przesuwalny twór – to zbierający się płyn infuzyjny, powinien się wchłonąć w ciągu kilku godzin do naczyń krwionośnych skóry i tkanki podskórnej. Kroplówka podawana doustnie Płyny można też podawać doustnie. Ta metoda znajduje zastosowanie u pacjentów, którzy mają założoną sondę przełykową lub żołądkową. W ten sposób nawadnia się także ptaki. Płynoterapia dootrzewnowa nie jest zbyt często stosowana w przypadku psów i kotów. Czasem zaleca się ją jako formę dializy. Znacznie częściej jest wykorzystywana w przypadku gadów – węży, jaszczurek i żółwi lub bardzo małych ssaków – myszy, szczurów. Ważne jest, aby płyn podawany w ten sposób był ogrzany. Możliwe powikłania płynoterapii Głównym powikłaniem nieodpowiedniego zastosowania płynoterapii jest przewodnienie. Polega na zbyt dużej ilości podanych płynów, najczęściej o nieodpowiednim składzie, z którym organizm nie może sobie poradzić. Pierwszym objawem jest zwiększenie ilości oddechów, przyspieszenie akcji serca. W skrajnych przypadkach może dochodzić do obrzęków – narządów wewnętrznych (na przykład płuc) oraz obwodowych partii ciała zwierzęcia. Nadmiar płynu może też być odkładany w przestrzeni otrzewnowej oraz w opłucnej. Podawanie płynu o nieodpowiednim składzie, bez uwzględnienia aktualnego stanu jonów w organizmie odwodnionego zwierzęcia, również jest bardzo niebezpieczne. Zawsze należy mieć na uwadze stan pacjenta oraz schorzenie, które doprowadziło do odwodnienia. Nieodpowiedni dobór płynów może pogłębić zły stan pupila, spowodować jeszcze większe niedobory jonów lub wywołać zaburzenia neurologiczne. Częstym błędem w podawaniu kroplówek podskórnych, jest nieodpowiednio wykonane wkłucie. Tak jak wspomniałam wyżej, zbyt płytkie wbicie igły iniekcyjnej powoduje podanie płynu śródskórnie – jest to bardzo nieprzyjemne i bolesne dla zwierzęcia. Bardzo łatwo jest wbić igłę zbyt głęboko, zwłaszcza u młodych i małych zwierząt i tym samym podać płyn dootrzewnowo lub w okolicę powięzi lub mięśni. Nieodpowiednie przygotowanie miejsca wkłucia, brak dezynfekcji skóry przed wbiciem igły, może skutkować powstaniem ropni lub stanu zapalnego w tej okolicy. Zbyt duża objętość płynu podana podskórnie, może wywołać martwicę danego obszaru skóry.

czy po kroplówce można jeść